Το Ρουμανικό Αρχείο
Οι στενές σχέσεις της Μονής Βατοπαιδίου με τις ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας και το πλήθος των μετοχίων και των κτημάτων που απέκτησε σε αυτές – από τον ΙΖ’ αι. κ. εξ. – οδήγησαν στην συγκέντρωση ενός μεγάλου όγκου σχετικού αρχειακού υλικού. Το βατοπαιδινό ρουμανικό αρχείο είναι το μεγαλύτερο του είδους του στο Αγιον Ορος και αποτελείται από 12.650 έγγραφα (ορισμένα εκ των οποίων φέρουν πλούσια διακόσμηση), χάρτες, αρχειακούς κώδικες και κατάστιχα. Το υλικό αυτό χρονολογείται από τον ΙΕ’ έως τον ΙΘ’ αι., είναι κυρίως σε ρουμανική γλώσσα, αλλά περιλαμβάνει και 874 ελληνικά έγγραφα, 464 ρωσικά, 285 σλαβονικά και μικρό αριθμό τουρκικών, αρμενικών, σερβικών κ. ά. Το παλαιότερο έγγραφο χρονολογείται στα 1428 και εκδόθηκε από τον ηγεμόνα της Μολδαβίας Αλέξανδρο τον Καλό. Ως προς το περιεχόμενο συναντώνται κυρίως έγγραφα σχετικά με οικονομικές υποθέσεις της Μονής και των μετοχίων της στις δύο ηγεμονίες· αφιερώσεις ακινήτων, συμβόλαια, αποδείξεις, αλληλογραφία βατοπαιδινών επιτρόπων, σχέδια κτημάτων , ελεημοσύνες κ. ά.
