Αρχείο Gerola
Ο Ιταλός αρχαιολόγος Guseppe Gerola γεννήθηκε το 1877 και πέθανε το 1938. Γύρω στα 1900 στάλθηκε στην Κρήτη από το Ινστιτούτο Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών της Βενετίας, επικεφαλής συνεργείου από ειδικούς, με εντολή να μελετήσει, φωτογραφήσει και καταγράψει τα ενετικά μνημεία της Κρήτης, πριν καταστραφούν από το χρόνο. Για το σκοπό αυτό παρέμεινε επί διετία στην Κρήτη γυρίζοντας αυτήν από άκρου εις άκρον. Επιστρέφοντας κατόπιν στην Βενετία παρέδωσε τα στοιχεία τα οποία με τόσο κόπο και φροντίδα είχε συγκεντρώσει, στον εντολέα του το Ινστιτούτο. Με βάση δε το υλικό αυτό το Ινστιτούτο εξέδωσε από το 1905-1952, ένα θαυμάσιο έργο σε πέντε μεγάλους πολυτελείς τόμους, με τον τίτλο «Βενετικά Μνημεία εις την νήσον Κρήτη». Το εκδοτικό έργο κυκλοφόρησε μόνο σε 500 αντίτυπα, μια πλήρης σειρά από τα οποία εναπόκειται στην Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη («Β.Δ.Β.»). Από το έργο αυτό, ο δεύτερος τόμος που αφορά στις εκκλησίες της Κρήτης, μεταφράστηκε από τον Στέργιο Σπανάκη και εκδόθηκε από τον Σύνδεσμο Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης (1993), με την εκδοτική φροντίδα της «Β.Δ.Β.». Το σύνολο του έργου περιλαμβάνει περί τις 1000 εξαιρετικές φωτογραφίες των πόλεων και των μνημείων της Κρήτης, αρκετούς χάρτες και λιθογραφίες, πίνακες επιγραφών, οικοσήμων κ.λπ. Πρόκειται δηλαδή, αν λάβει κανένας υπόψιν του και τις αναλυτικές περιγραφές, ένα κλασσικό έργο που αφορά στην Κρήτη και αυτό διότι, καλύπτει όχι μόνο το διάστημα της βενετικής περιόδου στην Κρήτη (1204-1669), αλλά και την βυζαντινή, μεταβυζαντινή και οθωμανική περίοδο. Εκτός από το παραπάνω πεντάτομο έργο, το Ινστιτούτο Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών της Βενετίας εξέδωσε, σε μικρό μέγεθος (format), το σύνολο του φωτογραφικού Αρχείου του Guseppe Gerola που έχει στην κατοχή του, σε μια εμπεριστατομένη έκδοση το 1988 με τίτλο «Creta Veneziana» και που εργάστηκαν γι’ αυτήν οι Spiridione Alessandro Curuni και Lucilla Donati. Η «Β.Δ.Β.» έχει στην κατοχή της ένα μεγάλο μέρος του φωτογραφικού Αρχείου του Guseppe Gerola σε φωτογραφίες διαστάσεων 23,7 cm Χ 17,5 cm, συνοδευόμενες και από τα φιλμ τους στις ίδιες διαστάσεις.
