Αρχείο οικογένειας Ρώμα
Ο Διονύσιος Ρώμας, γόνος παλαιάς αριστοκρατικής οικογένειας της Ζακύνθου, γιος του Γεωργίου Κανδιάνου Ρώμα (1725-1796), προξένου της Βενετίας στην Πελοπόννησο, γεννήθηκε το 1771. Σπούδασε νομικά στην Πάδοβα. Το 1794 διαδέχθηκε τον πατέρα του στη θέση του γενικού προξένου της Βενετίας στο Μοριά και στη Ρούμελη. Με αυτή την ιδιότητά του συνδέθηκε και καλλιέργησε σχέσεις με τους σημαντικότερους προκρίτους και οπλαρχηγούς του τόπου. Συνδέθηκε φιλικά με τον Θ. Κολοκοτρώνη. Το 1803 εκλέχθηκε μέλος της συντακτικής επιτροπής για τη ψήφιση του Επτανησιακού Συντάγματος και το 1806 διορίστηκε στη θέση του Πρύτανη Κερκύρας. Το 1809 εξελέγη γερουσιαστής και το 1810 ταξίδεψε ως αντιπρόσωπος των Ιονίων Νήσων στο Παρίσι για να συγχαρεί τον Ναπολέοντα Α΄ για τη γέννηση του γιού του. Στη Γαλλία παρασημοφορήθηκε με το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής. Την άνοιξη του 1815 ο Ρώμας ίδρυσε στη Ζάκυνθο Τεκτονική Στοά με το όνομα “Αναγεννηθείς Φοίνιξ”. Το 1816 ήρθε σε σύγκρουση με τον άγγλο Ύπατο Αρμοστή Θ. Μαίτλαντ για την επιβολή απολυταρχικού καθεστώτος και έφυγε από την Κέρκυρα για τη Ζάκυνθο. Τον Απρίλιο του 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Αριστείδη Παπά. Το 1820 αγγλικό στρατιωτικό άγημα απέκλεισε το αρχοντικό του Ρώμα με σκοπό την ανακάλυψη μυστικών πατριωτικών εγγράφων, ενώ ο Ρώμας δικαιολογήθηκε στον τοποτηρητή Ross, τέκτονα χαμηλότερου βαθμού, ότι επρόκειτο για τεκτονικά έγγραφα και έτσι σταμάτησε κάθε ενέργεια. Για να αποφύγει την καταδίωξη των Άγγλων, ο Δ. Ρώμας κατέφυγε στη Βενετία, όπου παρέμεινε για τέσσερα χρόνια. Επιστρέφοντας στη Ζάκυνθο ίδρυσε την Επιτροπή Ζακύνθου με σκοπό την οικονομική και πολεμική ενίσχυση του Αγώνα. Το 1833 μετέβη στο Ναύπλιο για να υποδεχθεί τον Όθωνα, αλλά εκεί κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε σε συνωμοσία εναντίον του μαζί με τον Θ.Κολοκοτρώνη και τον Δ. Πλαπούτα, οι οποίοι και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Όταν αναθεωρήθηκε η δίκη, οι τρεις άνδρες αθωώθηκαν πανηγυρικά. Ο Όθωνας τίμησε τον Ρώμα με το ανώτερο παράσημο του Ταξιάρχη του Σωτήρος και τον ονόμασε Σύμβουλο της Επικρατείας. Ο Διονύσιος Ρώμας πέθανε στη Ζάκυνθο το 1857. Η Επιτροπή Ζακύνθου συνεισέφερε στην υποστήριξη του Αγώνα στέλνοντας πολεμοφόδια και τρόφιμα στο Ναυαρίνο και στο Μεσολόγγι, τα οποία προμηθευόταν από συνεισφορές Ζακυνθίων, ναυλώνοντας τα καΐκια των πλοιάρχων και επεμβαίνοντας για την κατάπαυση των συγκρούσεων των οπλαρχηγών. Οργάνωσε επίσης εθελοντικά σώματα πολεμιστών. Δύο από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Επιτροπής φαίνεται ότι ήταν: α) οι κατασκοπευτικοί σύνδεσμοι που διατηρούσε στο στρατόπεδο του Ιμπραήμ και β) η αίτηση για την αγγλική υποστήριξη και προστασία του Αγώνα. Ο Γεώργιος Κανδιάνος Ρώμας (1769-1860), γιος του Διονύσιου, ήταν μέλος του πρώτου Κοινοβουλίου των Ιονίων Νήσων, του οποίου εξελέγη πρόεδρος το 1850. Στη συνέχεια διετέλεσε πρόεδρος της Γερουσίας. Περιεχόμενο του αρχείου: Έγγραφα που αφορούν τον Ζώρζη Κανδιάνο Ρώμα, πρόξενο της Βενετίας στην Αρκαδία. Υπομνήματα, σχέδια επιστολών, αλληλογραφία του ζακυνθινού Φιλικού Διονυσίου Ρώμα και της Επιτροπής Ζακύνθου (αποτελούμενης από τους Δ. Ρώμα, Κ. Δραγώνα, Π. Στεφάνου) με προκρίτους και οπλαρχηγούς σχετικά με θέματα πολιτικά και στρατιωτικά του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Επίσης αλληλογραφία και προσωπικά έγγραφα του Γεωργίου Κανδιάνου Ρώμα, μέλους του Κοινοβουλίου των Ιονίων Νήσων και προέδρου της Γερουσίας. Δομή του αρχείου: Φάκελος 1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΡΩΜΑ (1499-1817) Φάκελος 2 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1819-1824) Φάκελος 3 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1825) Φάκελος 4 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1826) Φάκελος 5 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (1827) Φάκελος 6 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ - ΚΑΝΔΙΑΝΟΣ ΡΩΜΑΣ (1828-1853) Φάκελος 7 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ - ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΑΚΥΝΘΟΥ - ΚΑΝΔΙΑΝΟΣ ΡΩΜΑΣ (1854-1899) Φάκελος 8 ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΡΧΕΙΟΥ ΡΩΜΑ Βλ. και την αναλυτική περιγραφή του αρχείου στο: http://www.elia.org.gr/userfiles/archives/%CE%A1%CE%A9%CE%9C%CE%91__%CE%9F%CE%99%CE%9A.pdf
