Τίτλος

Αρχείο αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρύσανθου

Φορέας

Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ)

Εναλλακτικός Τίτλος

English : Chrysanthos-Archbishop of Athens Papers (Διεθνής)

Περιγραφή

Greek : Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης, 1881-1949), υπήρξε σημαντική προσωπικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Διετέλεσε αρχειοφύλακας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αρχισυντάκτης του επίσημου οργάνου του Πατριαρχείου Εκκλησιαστική Αλήθεια (1911-1913), μητροπολίτης Τραπεζούντος (1913 - 1938) και αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1938 - 1941). Με την ιδιότητα του μητροπολίτη Τραπεζούντος προστάτευσε τους πληθυσμούς του Πόντου στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ενώ την περίοδο 1918-1921 δραστηριοποιήθηκε για την ανάδειξη του ζητήματος της αυτοδιάθεσης του Πόντου. Ως αρχιεπίσκοπος πρωτοστάτησε στην ψήφιση σημαντικών για την ελλαδική εκκλησία νόμων, ενώ η στάση του έναντι των Γερμανών και η άρνησή του να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση του στοίχισαν την απομάκρυνσή του από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Η πνευματική δραστηριότητα του Χρύσανθου ήταν πλούσια. Συνέγραψε πολλά άρθρα και μελέτες και ήταν από τους ιδρυτές της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, που εξέδιδε το περιοδικό Αρχείον Πόντου. Στους τόμους 4 και 5 του περιοδικού αυτού εκδόθηκε και το κορυφαίο έργο του Η Εκκλησία Τραπεζούντος (1933). Για την πνευματική και την εν γένει δράση του ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1937) και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1938). Το αρχείο του μητροπολίτη Τραπεζούντος και αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρύσανθου περιλαμβάνει υπηρεσιακή αλληλογραφία, προσωπικά έγγραφα, φύλλα και αποκόμματα εφημερίδων, υπομνήματα, εκθέσεις και αναφορές, χειρόγραφες και δακτυλόγραφες σημειώσεις, έντυπα, φωτογραφίες, χάρτες που αφορούν την εκκλησιαστική και πνευματική δράση του και αποτελείται από 10 φακέλους. Οι δύο πρώτοι φάκελοι (φάκελοι 1 και 2) του αρχείου του Χρύσανθου αφορούν την υπηρεσία του ως αρχειοφύλακα του Πατριαρχείου και μητροπολίτη Τραπεζούντος μέχρι το διορισμό του ως αντιπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα το 1926. Το υλικό αποτελείται από υπομνήματα, αλληλογραφία και αποκόμματα εφημερίδων που αφορούν τη δράση του για την αυτοδιάθεση του Πόντου και την αντίθεσή του στην εκλογή του Μελέτιου Μεταξάκη ενώ περιλαμβάνονται επίσης πρωτότυπα και φωτοτυπημένα αντίγραφα των εφημερίδων Εκκλησιαστική Αλήθεια και Οι Κομνηνοί, άδειες διδασκαλίες από μητροπόλεις της Μικράς Ασίας και λίγα τεκμήρια σχετικά με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας (Μελέτιος Μεταξάκης) και τη συμμετοχή του Χρύσανθου στην Επιτροπή για τον καθορισμό κανονικού συστήματος για την οργάνωση και τη διοίκηση μητροπόλεων των Νέων Χωρών. Στους φακέλους 3 και 4 συγκεντρώθηκε το υλικό που αφορά την υπηρεσία του ως αντιπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα: αλληλογραφία, εκθέσεις, αναφορές και υπομνήματα κυρίως για τα ζητήματα των παλαιοημερολογιτών, του Πατριαρχείου Αντιοχείας, των σχέσεων με το Βατικανό, της διαχείρισης των περιουσιών της Μονής Ιωάννη Θεολόγου στην Πάτμο και των πατριαρχικών και σταυροπηγιακών μονών Σάμου. Καλύπτονται επίσης η δράση της ΧΑΝ-ΧΕΝ στην Ελλάδα, η λειτουργία της φοιτητική στέγης «Αθηνά» του Όμηρου Πιζάνη στο Βερολίνο και των σχολών: Αθωνειάδο, Αναργύρειο και Κοργιαλλένειο Σχολή Σπετσών κ.ά. Περιέχεται, τέλος, αλληλογραφία με τον μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μάξιμο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και διάφορους μητροπολίτες. Το υλικό χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα. Οι φάκελοι 5 και 6 αφορούν την Αρχιεπισκοπή Αθηνών: αλληλογραφία με ιερείς Ελλάδος, διάφορα υπομνήματα, αποδείξεις Κοινωνικής Πρόνοιας Στρατευμένων, φάκελοι υποθέσεων Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, μήνυση του Θεοδόσιου Σπεράντζα, λειτουργία της Σιβιτανίδειου Σχολής κ.ά. Σημαντικά είναι τα σχέδια νόμου με χειρόγραφες σημειώσεις του Χρύσανθου που αφορούν τον Καταστατικό Νόμο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στον φάκελο 7 συγκεντρώθηκε το υλικό σχετικά με την εκθρόνισή του (που καλύπτεται συστηματικότερα), τη δράση του στην Κατοχή (υπομνήματα κ.ά.) και την περίοδο 1945- 1949 (αλληλογραφία). Ο φάκελος 8 περιλαμβάνει εισερχόμενη αλληλογραφία του Χρύσανθου και στον φάκελο 9 συγκεντρώθηκαν χειρόγραφα και δακτυλόγραφα κειμένων του Χρύσανθου, δημοσιευμένα κείμενα, αποκόμματα και ποικίλο άλλο υλικό. Το φωτογραφικό υλικό (δύο άλμπουμ και λυτές φωτογραφίες του Χρύσανθου, αρχιερέων και προσωπικοτήτων και φωτογραφίες από τον Πόντο) συγκεντρώθηκε στον φάκελο 10. Το υλικό που παρήγαγε ο Τασούδης και περιλαμβάνεται στο αρχείο Χρύσανθου (φάκελοι 11 και 12) αποτελείται από δοκίμια του δεύτερου και τρίτου βιβλίου του, φύλλα και αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών σχετικά με την αναγγελία και την κριτική των βιβλίων του στον Τύπο, την δημοσίευση επιστολών του Τασούδη σε εφημερίδες (κυρίως στην Εστία) σχετικά με διάφορα θέματα που αφορούν σε υποθέσεις που χειρίστηκε ο Χρύσανθος, δημοσιεύματα που αναφέρονται στη δράση του Χρύσανθου, αλληλογραφία του με διαφόρους κ.ά. (1949-1992). Τα εμπροσθόφυλλα των παλιών φακέλων του αρχείου και τα διατηρήθηκαν και συγκεντρώθηκαν στον φάκελο 13.

Θέματα

Εκκλησία, Ορθόδοξη Εκκλησία, Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, Κατοχή (1941-1944), Δικτατορία Μεταξά, Χριστιανική Ένωση Νεανίδων (ΧΕΝ), Χριστιανική Αδερφότης Νέων (ΧΑΝ), Αρχιεπισκοπή Αθηνών, Ποντιακό ζήτημα, Οικουμενικό Πατριαρχείο

Τελευταία τροποποίηση

2021-09-10 14:02:25