Τίτλος

Συλλογή ακολουθιών Ντόρης Παπαστράτου (ψηφιακή συλλογή)

Φορέας

Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Εναλλακτικός Τίτλος

English : “Akolouthies” Digitization Project (Διεθνής)

Περιγραφή

Greek : Οι Δάφνη και Μαρίνα Ηλιάδη δώρισαν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, το corpus των έντυπων ακολουθιών που είχε συλλέξει η μητέρα τους, Ντόρη Παπαστράτου, μια μοναδική συλλογή που αντικατοπτρίζει τη συνέχεια της Βυζαντινής λειτουργικής παράδοσης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και τη νεώτερη εποχή. Το corpus αυτό έχει καταλογογραφηθεί από τον Δημοσθένη Στρατηγόπουλο και έχει δημοσιευθεί με τίτλο Ἔντυπες Ἀκολουθίες Ἁγίων, Συλλογὴ Ντόρης Παπαστράτου (Αθήνα 2007) υπό την επιστημονική εποπτεία του Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη (Διευθυντή του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών). Η έκδοση αυτή του 2007 συμπληρώνει το έργο του Louis Petit, Bibliographie des acolouthies grecques [Subsidia Hagiographica 16] (Bruxelles 1926). Η Ντόρη Παπαστράτου (1923-1987) απέκτησε το κυρίως σώμα των Ακολουθιών τον Ιούνιο του 1980 από τη βιβλιοθήκη του συλλέκτη Α. Α. Χατζηδήμου. Οι Ακολουθίες ως λειτουργικά βιβλία, παρουσίαζαν για εκείνην ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον σε σχέση με την ορθόδοξη λατρεία παραπληρωματικό με τη συλλογή των χάρτινων θρησκευτικών εικόνων που τόσο επιμελώς συνέλεγε. Η Ακολουθία είναι μια εκδήλωση θρησκευτικής λατρείας που συντελείται μέσα στο ναό και αποσκοπεί στο να υμνολογήσει τον άγιο την ημέρα που τελείται η μνήμη του. Οι έντυπες Ακολουθίες έχουν συνήθως τη μορφή φυλλαδίου ή ταπεινού βιβλίου (εξ ου και η συνήθης αναφορά σε αυτές ως «φυλλάδες») και περιέχουν ύμνους που ψάλλονται την ημέρα εορτής αγίων ή θαυμαστών γεγονότων της εκκλησίας. Οι Ακολουθίες περιλαμβάνουν επίσης και αγιολογικά κείμενα (συναξάριο ή Βίο αγίου ή διήγηση για το θαυμαστό γεγονός). Η συλλογή των έντυπων ακολουθιών της Ντόρης Παπαστράτου περιλαμβάνει 665 φυλλάδες ακολουθιών και σύμμικτους τόμους οι οποίοι περιέχουν μικρές ή μεγάλες συναγωγές ακολουθιών αφιερωμένες στον ίδιο άγιο ή σε διαφόρους αγίους και γιορτές με κοινά χαρακτηριστικά. Χρονολογικά, η συλλογή περιέχει δύο ακολουθίες που εκδόθηκαν στον 17ο αι. Τριάντα επτά ακολουθίες χρονολογούνται στον 18ο αι., ενώ οι λοιπές στον 19ο και 20ο αι. μέχρι το 1981. Μεγάλη σημασία έχουν οι 237 ακολουθίες (περίπου το 1 /3 της συλλογής) που χρονολογούνται μετά την κδοση της βιβλιογραφίας του L. Petit (1926) μια και καλύπτουν ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογράφηση της παραγωγής ακολουθιών στον 20ο αιώνα. Στις εξακόσιες εξήντα πέντε φυλλάδες και σύμμικτους τόμους καταγράφονται τα ποιητικά κείμενα (κυρίως οι κανόνες) των ακολουθιών για 394 ιερά πρόσωπα (για 348 αγίους, για επτά εορτές του δεσποτικού κύκλου και για 39 εορτές της Θεοτόκου, από τις οποίες πέντε αφορούν εορτές του θεομητορικού κύκλου και 34 εορτές εις ανάμνηση θαυμάτων εικόνων της Θεοτόκου). Ταυτόχρονα αναδεικνύονται τα ονόματα 186 υμνογράφων μια ιδιαίτερη σημαντική πληροφορία για την αποκάλυψη των πολυάριθμων και συχνά άγνωστων μεταβυζαντινών και νεώτερων υμνογράφων. Η μεγάλη συγγραφική παραγωγή των σύγχρονων υμνογράφων ασφαλώς αναβιώνει τη λαμπρή παράδοση της βυζαντινής ποίησης. Οι Ακολουθίες είναι μια μοναδική πηγή πληροφοριών για τη λαϊκή Ορθόδοξη λατρεία στην εποχή της Τουρκοκρατίας και μαζί με τα Ορθόδοξα θρησκευτικά χαρακτικά του 17ου -19ου αιώνα που μελέτησε η Ντόρη Παπαστράτου αποτελούν ένα υλικό που μας μεταφέρει την καθημερινή πρακτική της λατρείας και ένα μνημείο της δημώδους γλώσσας. Μετά από παρότρυνση της δωρήτριας Δάφνης Ηλιάδη να γίνουν οι ακολουθίες άμεσα προσβάσιμες στο ευρύτερο επιστημονικό κοινό και με την αμέριστη βοήθεια του ειδικού Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη και τη συμβουλή του υπεύθυνου του Τμήματος Πληροφορικής της Αμερικανικής Σχολής, Τάρεκ Έλεμαμ, καταλήξαμε στο ακόλουθο σχέδιο για την ανάδειξη και προβολή των ακολουθιών. Η πλειοψηφία των ακολουθιών ψηφιοποιήθηκε και το υλικό του καταλόγου του 2007 χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία βάσης δεδομένων η οποία απαντά σε πληθώρα ερωτημάτων για ένα ευρύ φάσμα χρηστών με αφετηρία τις ακόλουθες κατηγορίες: • άγιος ή εορτή, • τίτλος, • φυσική περιγραφή, • συντάκτης ακολουθίας ή ποιητής, • έτος και τόπος έκδοσης, • εκδοτικός οίκος – τυπογραφείο, • επιμελητής-διορθωτής, • χορηγός έκδοσης, • αναγραφή συναξαριακών κειμένων • βιβλιογραφία Όσες ακολουθίες δεν ψηφιοποιήθηκαν (είτε γιατί υπάρχουν δικαιώματα τρίτων είτε γιατί αποτελούν ανατυπώσεις παλαιότερων που ήδη ψηφιοποιήθηκαν) καταχωρήθηκαν στη βάση δεδομένων με υπερσυνδέσμους (links) σε εκδεδομένες ακολουθίες με συμπλήρωση και άλλων διαφορετικών μεταδεδομένων, όπου υπάρχουν (π.χ. άλλος χορηγός, άλλος εκδοτικός οίκος/τυπογραφείο, τόπος, κλπ).

English : Daphne and Marina Heliades have donated to the Gennadius Library the corpus of printed “Akolouthies” collected by their mother, Dory Papastratou. The collection has been catalogued by Demosthenes Stratigopoulos and published as Ἔντυπες Ἀκολουθίες Ἁγίων, Συλλογὴ Ντόρης Παπαστράτου (Αθήνα 2007) under the scholarly supervision of Kriton Chryssochoidis (Research Director at the Institute for Byzantine Research of the National Hellenic Research Foundation). This edition supplements that of Louis Petit, Bibliographie des acolouthies grecques [Subsidia Hagiographica 16] (Bruxelles 1926). Dory Papastratou (1923 - 1987) acquired the main body of her collection in June 1980 from the collector A. A. Chatzidemos. As liturgical books, the “Akolouthies” fitted well with her interest in the practice Greek Orthodox worship and supplemented her important collection of Orthodox paper icons. The “Akolouthia” records the religious worship that takes place in church and aims to praise the saint on the day that his memory is being celebrated. The printed “Akolouthies” usually have the form of a simple pamphlet or humble booklet (hence they are usually referred in Greek as “φυλλάδες”) and contain hymns that are sung on the feast day of a saint or of a miraculous event of the Church. Sometimes the “Akolouthies” also contain longer or shorter hagiological texts (a Synaxarion or Vita or the narration of a miraculous event). The Dory Papastratou collection consists of 665 “Akolouthies” pamphlets and several books, which contain smaller or larger compilations of “Akolouthies” dedicated to one or different saints and to feast days with common characteristics. Chronologically the collection spans the period from the seventeenth century to 1981. It contains two “Akolouthies” published in the seventeenth century, 37 “Akolouthies” of the eighteenth century, while the rest were published in the nineteenth and twentieth century. Of high importance are the 237 “Akolouthies” (about 1/3 of the collection) dated after the publication of the Louis Petit’s bibliography (1926) since they cover an important gap in the bibliography of the “Akolouthies” production in the twentieth century. The 665 pamphlets and miscellaneous books record the poetic texts (mainly the canons) of the “Akolouthies” for 394 holy persons or events: 348 saints, 7 feasts of Christ’s Festal Cycle and 39 feasts for the Theotokos, of which 5 concern feasts of the Virgin Festal Cycle and 34 feasts in memory of miracles that icons of the Virgin have performed. The collection preserves the names of 186 hymnographers, including numerous previously unknown post-Byzantine and modern poets. The significant production of contemporary hymnographers revives the glorious tradition of Byzantine poetry. The “Akolouthies” are a unique source of information about folk Orthodox worship during the Ottoman period and along with the Orthodox religious engravings of the 17th – 19th centuries that Dory Papastratou also collected and studied, they constitute a unique testimony for the practice of daily church service in the vernacular language. The donor, Daphne Heliades, wishes that the “Akolouthies” become immediately accessible to the academic and wider community. Under the expert guidance of Byzantinist Kriton Chryssochoidis and the technical advice of the IT Manager of the American School of Classical Studies at Athens, Tarek Elemam, the “Akolouthies” are now available to the wider community on the internet. The “Akolouthies” have been digitized and the material of the 2007 catalogue was used to create the database according to the following categories: • saint or feast day, • title, • physical description, • the Akolouthia’s writer or poet, • year and place of publication, • publishing or printing house, • editor or copyeditor, • sponsor of the publication, • listing of Synaxarion texts • bibliography Several of the “Akolouthies” were not digitized (either because they are under copyright or because they are reprints of older editions that have already been digitized); they were nevertheless entered in the database with hyperlinks to already published “Akolouthies” with information on additional metadata, wherever they exist (for example, different sponsor, different publishing/printing house, place etc).

Θέματα

Βυζάντιο, Βυζαντινή ιστορία, Μεταβυζαντινή τέχνη, Λειτουργική παράδοση, Εκκλησία, Εκκλησιαστική ιστορία, Εκκλησιαστικά κείμενα, Βυζαντινή φιλολογία, Μεσαιωνική ελληνική γλώσσα, Νεότερη ελληνική ιστορία, Οθωμανική κυριαρχία,

Τελευταία τροποποίηση

2021-03-24 15:35:21